Moja poezja: O, Poezjo...

O, Poezjo słodkie słowo nurzające się w głębinach człowieczeństwa. O, Poezjo śnie wieczysty strzało przecinająca przepaść aż donikąd. O, Poezjo głodzie wieczny złote imię przez mędrców wymarzone. O, Poezjo darze ogromny muzyko, podarku i deszczu bogów. O, Poezjo jasny śnie nurzający się w głębinach człowieczeństwa. Isabel Sabogal Dunin - Borkowska Lima 1986 Z tomiku wierszy "Daremne zrywy" wydanego w Limie, w 1988, w języku hiszpańskim.

(Tu znajdziesz wiersz w oryginale hiszpańskim, który potem przetłumaczyłam na polski.)

Moja poezja: Chciałabym o miłości pisać pieśń...

Chciałabym o miłości pisać pieśń, a nie wychodzi mi I powiedzieć jak cię kocham, choć ulice To tylko są szare ulice W półcieniu jędrności twego ciała. I powiedzieć jak cię kocham, choć twe usta To tylko są usta czerwone W półcieniu twarzy twojej. I powiedzieć jak cię kocham, choć twe ciało Jest przecież tylko wątłym ciałem W półcieniu twarzy nocy. Isabel Sabogal Dunin - Borkowska Lima 1986 Z tomiku wierszy "Daremne zrywy" wydanego w Limie, w 1988, w języku hiszpańskim. (Napisałam ten wiersz po hiszpańsku i przetłumaczyłam go potem na polski.)

Moja poezja: Mam taki ogień, taką burzę wewnątrz...

Mam taki ogień, taką burzę wewnątrz Od której serce mi trzaska na kawałki Podczas gdy otwieram powieki w środku nocy I widzę wyspę w miejscu nieistniejącym, I świat mi się objawia: Różowy o świtaniu, Obnażony dniem porannym, Jak cudowna kobieta leżąca gdzieś na plaży. (O Boże, wierszu zwariowany i bezsemsowmy, po burzliwych drogach słowa i natchnienia.) Isabel Sabogal Dunin - Borkowska Lima 1986 Z tomiku wierszy "Daremne zrywy" wydanego w Limie, w 1988, w języku hiszpańskim. (Napisałam ten wiersz po hiszpańsku i przetłumaczyłam go potem na polski.)

Moja poezja: Urodziłam się w miejscu, które jest na końcu świata...

Urodziłam się w miejscu, które jest na końcu świata, W porcie róż do którego przybijają statki, I woń morza, i wiatru, i mew się rozchodzi. O, upojone ślimaki, o koniki morskie, Mchy zielone i białe, nieskończoność liści. Za moim portem są już tylko sięgające chmur szczyty, I ludzie w kamień zaklęci, i ogniste byki Płaczące na dnie jezior. I woń ślimaków morskich rozsypana na wiatr To jest tylko westchnienie do harmonii wiersza. Isabel Sabogal Dunin - Borkowska Krzeszowice, 1990 Z niewydanego tomiku wierszy: "Wszystko na twoją miarę jest zrobione" (Napisałam ten wiersz po hiszpańsku i przetłumaczyłam go potem na polski.)

A veinte años de la publicación de las "Obras Literarias Completas" de José Sabogal Diéguez

Han pasado ya veinte años desde que publicamos las "Obras Literarias Completas" de mi abuelo José Sabogal Diéguez. El libro, que consta de más de cuatrocientas páginas, incluye toda su obra escrita, pues como él mismo decía: "Escribo lo que no puedo pintar". Incluye pues, tanto los libros publicados anteriormente, como algunos escritos inéditos hasta ese entonces, además de entrevistas a su persona. Presentamos el libro el siete de setiembre de 1989 en la librería "El Caballo Rojo" de Barranco.
La publicación fue financiada por el CONCYTEC y estuvo a cargo de Ignacio Prado Pastor, mi editor de siempre. La redacción del texto estuvo a cargo de Fernando Málaga Málaga, mi esposo. Diseñó la carátula Gamaniel Palomino, discípulo incondicional de mi abuelo, quien ya no se encuentra entre nosotros. Aquí va mi agradecimiento eterno para todos ellos.

La librería polaca de París

La librería polaca de París

123, Boulevard Saint-Germain
75006 Paris
01 43 26 04 42

http://www.libella.fr/librairiepolonaise/

Cortesía de Alba Marina

Visita a las ruinas de Incahuasi

 Columnas circulares, que medían
 el tiempo vía la sombra del Sol

Hace unos día fui a visitar las ruinas de Incahuasi, cerca a Lunahuaná. Es una ciudadela Inca, construida por Pachacútec, quien radicó allí nueve o diez años, y desde donde dirigió la conquista del Valle de Cañete, habitado por los huallcos, quienes se negaban a integrarse al Imperio. Dicen que lo acompañaba el joven Túpac Yupanqui, quien iba aprendiendo de esa manera el arte de la guerra y el gobierno. La ciudadela consta de: la parte ceremonial, que era a la vez un observatorio astronómico; el yachayhuasi; la guarnición militar; los graneros; los puntos de observación desde los cuales los vigías divisaban todo el valle; y el acllahuasi, con su propio centro de estudios y junto al cual se hallaba el sitio de castigo. Me llamó la atención el que no hubiera un barrio destinado al pueblo o los artesanos, como en el caso de otras ruinas que he visitado. En el lado del acllahuasi hay hornacinas cuadradas tipo Chavín. Dicen que había también hornacinas triangulares tipo Huari y hornacinas trapezoidales tipo Inca. En todo caso, parece que ya no las hay, porque no las vi. Nos guió el historiador Augusto Robles, quien dice habitar desde hace quince años junto a las ruinas.

Piezas falsas de José Sabogal Diéguez en la exposición "José Sabogal, su entorno y su tiempo"

En la entrada anterior comenté la Exposición "José Sabogal, su entorno y su tiempo", realizada en el Instituto Peruano - Británico de Miraflores del 12 de agosto y que cierra el 18 de octubre, cuya curadora es Élida Román. En esta exposición, al lado de piezas auténticas de mi abuelo José Sabogal Diéguez como los grabados y algunos óleos, se muestran también como obra suya piezas, que definitivamente no son de su autoría.
Y lo más grave es que estas piezas figuran también como obra suya en el catálogo publicado por el Instituto Cultural Peruano - Británico.

Las piezas falsas, cuya autenticidad pongo absolutamente en duda, son las siguientes:

Fiesta Serrana - óleo, fechado en 1926

La quena - tinta, fechada en 1920

Dos paisajes serranos - dos tintas, fechadas en 1921

Cuadros falsos de José Sabogal en circulación

Advertencia: cuadros falsos de mi abuelo José Sabogal Diéguez, como el que se muestra a la derecha están a la venta en Lima.

Asimismo reitero que en la Exposición "José Sabogal, su entorno y su tiempo" al lado de piezas auténticas suyas como los grabados y algunos óleos como"La santusa" o "El recluta", se muestran también como obra suya cinco piezas, tres tintas y dos óleos, que definitivamente no son su obra.

Sobre el peso del pasado

... y en aquel relámpago de lucidez tuvo conciencia de que era incapaz de resistir sobre su alma el peso abrumador de tanto pasado.

Gabriel García Márquez sobre el último de los Aurelianos en "Cien años de soledad"

Sobre la exposición "Sabogal, su entorno y su tiempo"

El día 12 de agosto de este año se inauguró la muestra "Sabogal, su entorno y su tiempo" en el Instituto Peruano - Británico de Miraflores. En la misma se muestran las piezas de algunos discípulos de mi abuelo como Enrique Camino Brent, Camilo Blas, Vinatea Reynoso, Julia Codesido, Carlota Carvallo, Pedro Azabache y otros. Se muestran también algunas piezas de mi abuelo José Sabogal Diéguez como los grabados y algunos óleos como"La santusa" o "El recluta". Lamento decir que simultáneamente se muestran también como obra suya cuatro piezas, tres tintas y dos óleos, que definitivamente no son su obra.
Me he criado rodeada de piezas de mi abuelo en todas las paredes de mi casa y tengo el ojo para reconocer la mano y la firma de mi abuelo. Se hace urgente el elaborar un catálogo completo de la obra de mi abuelo, hecho con seriedad.

Conferencia sobre escritores cusqueños en la Feria Internacional del Libro de Lima

Hace unos días la escritora Gabriela Cuba Espinoza ofreció una conferencia titulada "Escritores cusqueños" en la Feria Internacional del Libro de Lima. En ella Gabriela mencionó los nombres y obra de algunos escritores cusqueños como Alfonsina Barrionuevo, Raúl Brozovich, Germán Bausch, Armando Valenzuela, Víctor Angles Vargas, Juvenal Pachecho Farfán, Arelí Araoz, Enrique Rozas Paravicino, Luis Nieto Degregori, Carlos Velásquez, Fernando Iwaki, Carmen Escalante y Karina Pacheco entre otros. De los jóvenes mencionó entre otros a los poetas Braddy Romero Ricalde y Pavel Ugarte. Entre los escritores afuerinos residentes desde hace años en Cusco mencionó al cajamarquino Víctor Ponce León, al trujillano James Arévalo, al limeño Carlos Velaochaga y al poeta Vladimir Herrera nacido en Lampa, en el departamento de Puno. Aquí cabría añadir que a Gabriela le faltó mencionarse a si misma, ya que ella es escritora, limeña de nacimiento y residente en Cusco desde hace siete años.
Gabriela presentó asimismo su propio libro de relatos "Huellas sin tiempo" y el libro "Viento de fuego" del escritor quillabambino Iván Yauri, quien no pudo llegar a Lima.
Al finalizar su ponencia Gabriela invitó gentilmente a la escritora Alfonsina Barrionuevo a que la acompañara en la mesa y nos presentara sus últimas publicaciones.

En esta entrada se pueden escuchar los comentarios de Gabriela Cuba sobre la conferencia y sobre otros temas relacionados con la creación literaria en la ciudad del Cusco. También se pueden escuchar los comentarios de otros escritores cusqueños sobre temas relacionados con la cultura andina.

Sobre la realidad y la ficción

El problema con la ficción es que ha de ser creíble, mientras que la realidad rara vez lo es.

Isabel Allende

De vuelta a mi ciudad (cuatro)

Y sin embargo es cierto, niña angelical. Atravesaste los cielos y los mares para volver a la única ciudad que siempre existió para ti, la ciudad añorada del país perdido de la infancia.

Lima, 31 de mayo del 2009

Sobre los problemas

Ningún problema puede ser resuelto en el mismo nivel en el que ha sido creado.

Albert Einstein

Sobre la matanza de la que somos testigos

Disculpen el silencio de los últimos días. Simplemente, lo que sucede en la selva del Perú es de tal magnitud, que uno se queda sin palabras. Y lo peor de todo es la impotencia que se siente ante la matanza de los nativos. La misma impotencia que sentía cuando la época de los pueblos bombardeados (segundo gobierno de Belaunde, dizque defensor de la democracia), las fosas comunes y los pueblos arrasados. Ver la matanza a culatazos del pueblo de esta patria que amas tanto y no poder hacer nada en contra de ello.

- Saber tantas cosas - escribía yo alguna vez - por el puro gusto de saberlas...

Para mayor información sobre lo que está sucediendo en el Perú sírvase visitar esta entrada.

Sobre la crítica literaria peruana

La crítica literaria peruana en el siglo XX - sostiene Birger Angvik - tiende a trabajar de manera categórica, muchas veces dogmática. La metodología, dice, trabaja con excluir, silenciar y callar, sin miramientos teóricos, a autores y obras que no corresponden o no responden a las exigencias de la lectura realista postuladas por los críticos.

Maurizio Medo Ferrero:
"Repensando la poesía peruana: una Babel en el continente latinoamericano"

Sobre la película "Encuentros con hombres notables"

El último sábado, hace ya casi una semana, he vuelto a ver, después de más de veinte años, la película "Encuentro con hombres notables", dirigida por Peter Brook y basada en el libro autobiográfico de Georges I. Gourdjieff del mismo nombre. Película muy buena, recomendada a los amantes del esoterismo y de la búsqueda de la verdad última, de aquella que se encuentra más allá de las verdades aparentes de la vida cotidiana.

Comentando la película "Good bye Lenin"

He visto anoche la película "Good bye Lenin", tragicomedia dirigida por Wolfgang Becker, que alude al cambio producido en el bloque oriental luego de la caída del muro de Berlín. Muy buena.
En general todo lo que se muestra es cierto, si bien aquí sólo comentaré algunos puntos de la película.
La parte en la que Alex y Lara ocupan un departamento vacío, totalmente amoblado, alude a un departamento adjudicado por la administración estatal, cuyo adjudicatario se encontraba ausente. Cosa que por lo demás era de lo más común. Lo que me llama la atención es que el adjudicatario se hiciera humo, porque en Polonia la gente usualmente se aferraba a esos departamentos, aunque no los usara. Tal vez en Alemania la cosa fuese diferente.
Otra cosa muy cierta es la penúltima frase de la película, cuando Alex comenta que su mamá murió en el país de sus sueños, "un país que nunca existió de verdad".
Hay mucha gente para quien la película es simplemente graciosa o "chistosísima". Pero para quienes hemos vivido en carne propia el cambio de sistema, luego de la caída del muro de Berlín, el paso de un planeta a otro, como bien lo definiera Alex, la película tiene también un cariz trágico.
¿Pues que puede ser más trágico que el no poder ver durante años a tu esposo o tu padre, quien se encuentra en la misma ciudad que tú? La escena en la que la hermana le cuenta a Alex del encuentro casual con su padre, quien ni siquiera la reconoció, es realmente conmovedora.
¿Que puede ser más trágico que desistir el seguir a tu esposo al otro lado del muro que divide a tu ciudad en dos planetas contrapuestos, por el temor a que el Estado te quite a los hijos? ¿Y ocultarles durante años las cartas que les envía su papá desde el otro lado del muro, el lado "malo" de Berlín Occidental? ¿Perder el trabajo por ello, y luego acoplarte enteramente al sistema para demostrar que eres una persona confiable? Acoplarte al punto que te crees el cuento, aparentemente al cien por ciento. Aparentemente... ¿Pues que otra cosa te quedaba, si el muro que te rodeaba, te cerraba la vista al mundo entero?
¿Que puede ser más trágico que el destrozo de la vida íntima y familiar por parte de un estado totalitario?

Sobre el frío de la vida

Y si éste es el frío de la vida, cómo será el de la muerte.

Laura Restrepo en "Demasiados héroes"

Sobre el pasado y las palabras

Pasado que no ha sido amansado con palabras no es memoria, es acechanza.

Laura Restrepo en "Demasiados héroes"

Sobre traductores y escritores

He conocido a escritores limitados, incluso tontos. En cambio los traductores con que me topé, resultaban ser más inteligentes e interesantes que los autores a los que traducían. Esto sucede porque más reflexión exige la acción de traducir que la de "crear".

Émile Cioran: "Confidencias y anatemas"
Cracovia, Editorial Zielona Sowa, 2006

Retraducción del polaco y cortesía de Alhelí

Imię

Niedoszła ciemność niedoszłego na nigdy czasu. Jaskółki łamiące światło ostatnim swym lotem niepotrzebnym swego niepotrzebnego bytu. Las i jezioro... Zwierciadło wody nakryte rozsianymi liśćmi. Cień zielony niedoszłego światła. Serce jaskółki, zmiłuj się nad nimi...

Ja mieszkałam w wielkiej puszczy nad rzeką Wisłą i nazywałam się Jadwiga. Zdaje się, że już wam kiedyś to wszystko streściłam. Zdaje się, że wam opowiadałam o powrocie mego brata Siri z polowania. Zdaje się, że byłam Słowianką z krwi mojej krwi od niepamiętnych czasów niepamiętnych pradziadków, a mimo to chowałam się w dalekich puszczach do których nikt z moich nie miał dostępu. Rozmawiałam moim językiem i rozumiałam się nim tylko z moim bratem Siri, aż się w nim zakochałam. Ale nie wolno siostrze kochać brata i bratu siostrę, tak że ta miłość i to dziecko zostały przeklęte. Dziecko było wątłe i słabe, i marzyłam by kiedyś dorosło rosłym i silnym mężczyzną, gotowym mnie bronić przed złymi ludźmi. Zrobiłam mu kołyskę z gałęzi i karmiłam je mlekiem mej maleńkiej piersi. Gdy sowy huczały strasząc nas nocą, tyżeś je zabijał zrobionym przez ciebie łukiem.

Nie wiedziałam jak nazwać to dziecko, bo nie znajdowałam imienia które by było jego warte. Choć przecież przedtem uczyłam się wszystkie imiona na pamięć i lubowałam się ich dźwiękiem i znaczeniem, na to tylko by zrodzić kogoś, kogo bym tak mogła wołać.

Dzień twego chrztu, moje dziecię, było jednym z najcudowniejszych dni mego życia. Idąc poprzez rozległe puszcze i polany trafiało się na mały drewniany kościół, któremu tylko my żeśmy byli wierni. Miał on niewysoką wieżę z niedużym dzwonem potężnego głosu, który niepotrzebnie wołał wiekami oczekiwania nieistniejących nigdy wiernych. Brzmiał jednak ładnie rozlegający się dźwięk jego śpiewu, i tylko to wystarczało, by dać sens i wartość jego istnieniu. Zamieszkiwał ów kościółek świątobliwy brodaty starzec, skazany swoim powołaniem na samotność, którą przyjmował z pociechą.

Człowiek ów uradował się bardzo naszym przybyciem, choć przecież wiedział, że popełniliśmy grzech wobec siebie jako rodzeństwo, i ochrzcił cię jedynie sobie znanymi imionami z lubością. Nie chrzcił nikogo od tak dawna, tak dawna, że chciał wszystkie imiona tobie przelać, abyś ty był czarą mieszczącą w sobie cały Wszechświat. Dał ci więc imiona męskie i żeńskie. Byłeś więc zarazem Krzysztofem i Krystyną; niosłeś Chrystusa na twych niemowlęcych ramionach, i szedłeś Jego śladami twymi dziecinnymi jeszcze stopkami. Byłeś Józefem i Marią; chowałeś Boga między sobą, by dotarł granic niedosiągalnych człowiekowi. Byłeś też różnymi innymi imionami, dziecię miłe: byłeś Bogumiłem czy Teofilem, Sławomirem i Kazimierzem walczącym pokojem. Byłeś tym wszystkim i jeszcze więcej, dziecię kochane, tak że po skończonym dniu twego niekończącego się chrztu, nie wiedzieliśmy już kim jesteś ani jak będziemy cię wołać.

Wracaliśmy wieczorem poprzez huczący dzikimi zwierzynami i roślinami las, lecz tyżeś nas strzegł przed tym wszytkim jedynym istnieniem tych wszystkich imion w tobie. Wracaliśmy nocą, albowiem po słonecznym dniu zawsze nadchodzi jakaś noc, przed którą żeśmy cię ostrzegli tym niekończącym się chrztem.

Nad ranem byliśmy znów w domu i zamieszkaliśmy tam szczęśliwie i wesoło. Od maleństwa byłeś już świętym: bawiłeś się z wężami i pająkami bez strachu i kąpałeś się w skręconych wirach owej strasznej i wielkiek rzeki. Nie doszedłeś jeszcze dorosłego wieku, gdy daliśmy cię na wychowanie świątobliwemu starcu, który był twym chrzcicielem. Kochaliśmy cię, dziecino nasza, i martwiliśmy się z daleka twym istnieniem. Przechodziliśmy gęste puszcze na przełaj, na to by nieść wam jadło i napój i was oglądać.

Wróciłeś któregoś dnia gdyś już był dorosłym i my żeśmy ciebie nie poznali.

- Zwię się wszystkim – rzekłeś – I jestem waszym dzieckiem. Przyszedłem tylko na to, by wam podziękować za to żeście mnie poczęli.

Ukląkł i świątobliwa jego szata turlała się ziemią podczas gdy całował z pokorą nasze ręce.

- Nie masz nam za co dziękować, dziecię kochane – odparłam – Powinnością każdej kobiety jest począć świętego męża na pomnożenie wybranego rodu ludzkiego w walce Boga przeciw Złu. To jedyne com mogła uczynić i com spełniła.

- Dziękuję wam bardzo, matko – rzekło moje dziecię – Za to żeście powierzyli me wychowanie świętemu mężowi. Dziękuję wam także za wszystkie imiona, gdyż istnienie prawdziwego imienia usprawiedliwia już istnienie człowieka, który by je nosił.

Puszcza szumiała dalej swym wiecznym szumem odgradzającym nas od wszystkiego i wszystkich. Objęłam twoją pochyloną w pokorze głowę i był to drugi najcudowniejszy dzień mojego życia, po owym dniu twego niekończącego się chrztu.

Lima, 1980

Opowiadanie Isabel Sabogal Dunin - Borkowskiej

Skalista dolina snów

Wracaliśmy kiedyś z jarmarka późną już nocą do domu. Słońce zachodziło krwawą barwą nad czarnymi górami pod którymi żeśmy mieszkali. Przy wejściu nad drzwiami domu był ogromny krzyż ze smutną i przerażającą twarzą Ukrzyżowanego, która napawała dzieci strachem. Z drugiej strony pachniały, upajały swym zapachem kwiaty pod jasnym wizerunkiem Panny Najświętszej. Tą dzieci lubiły i modliły się do niej bez strachu. Dolina była głęboka, wkopana w ogromne góry. Rwące rzeki i strome urwiska oddzielały nas od świata. W południe, pod ukośnymi promieniami parzącego słońca, odbijały się na tle jasnego nieba, szybujące powietrzem ogromne, czarne kondory. Tuż obok domu była rzeczka i cudowne, czerwone, wielkie otwarte kwiaty pomiędzy którymi pełzały duże, kolorowe węże i najprzeróżniejsze owady. Tu dzieci lubiły się bawić najbardziej.

Dlaczego właśnie ja stamtąd pochodziłam a nie skądeś indziej? Często, siedząc pod czarnym, okwieconym gwiazdami niebem, myślałam o wszystkim co miałam kiedykolwiek przeżyć. A przecież byłam jeszcze zupełnie maleńką dziewczynką. A już myślałam, popod słodkim zapachem niebieskich eukaliptusów, o poznaniu największych praw Wszechświata, o rozmowach między Bogiem a diabłami, o doznaniu wiedzy i szczęścia i o jakiejś heroicznej śmierci, kończącej tragiczne, a jednak szczęśliwe życie. Czy to dlatego, że narodziłam się w owej prażystej dolinie dżunglowej, gdzie węże bawiły się wraz z motylami pod wizerunkiem Panny Najświętszej? A gdzieś niedaleko od naszych czarnych strojów zakrywających kibić kobiecą, hodowały się ponoć na słońcu nagie dziewczyny pomiędzy czarnymi wężami? Czy to dlatego, aby?

Pamiętam ciemne wieczory smutku, opatulona w słodki zapach krzaku jaśminu ponad szybowaniem kolorowych papug. Nazywałam się... Jakżeż się nazywałam? Wszystko to są wspomnienia niejasne, splątane już niewyraźnie ze snami i filmami w głuchej pamięci życia. I jakieś czarne pianino w białym domu, gdzie Babcia uczyła mnie grać przesłodki, a zapomniany już mazurek Szopena, mimo że Jerozolima była gdzieś, na innym krańcu nieznanego świata. I jakieś niesmaczne potrawy z papug, i czarno oprawione skórą bizontów książki magii i hebrajskiego na półce jakżeż już dalekiego ojca. Pamiętam jak wchodził groźny i chudy ze złotymi okularami na nosie, a ja się chowałam ze strachu pod ciężkimi fotelami salonu.

I jakaś kaplica wkopana w skalistą ścianę góry, Matka Najświętsza i mdły pod nią zapach kwiatów śmierci. A przecież, mimo wszystko, nie można powiedzieć abym była nieszczęśliwa w owej skalistej dolinie snów. I jakiś pierwszy pocałunek na twarzy, splątanie się naszych obu rąk i słów pośród gwiazd. I to że byłam „tą śliczną, tą ukochaną i jedyną” podczas gdy wcale się taką nie czułam. A przecież było jakieś mgliste szczęście w owym życiu dla życia. I jakiś burzliwy szum rzeki łamiącej oporne kamienie na swej drodze popod lejącym się deszczem. Piaszczysta plaża i krążące po niej rude skorpiony śmierci. I błyskawice przeszywające ciemność w burzliwych nocach niespania. I to, że się było już samą sobą, a nigdy już nikim innym. I jakiś głos wołający mnie rozpaczliwie, podczas gdy ja nie chciałam już odpowiadać, ukryta na zawsze pod zakurzonymi książkami.

(Obraz Gauguina) – Jadwigo, Jagienko, Jagodo!

Fragment opowiadania "Skalista dolina snów" Isabel Sabogal Dunin - Borkowskiej

Dni poczęcia

Było to w dniach poczęcia. Nie wszystkie rzeczy miały już imię i trzeba było wskazywać na nie palcem,
żeby je nazwać. Świat dopiero wyłaniał się z chaosu, dopiero zaczynał się odróżniać dzień od nocy, Światło od ciemności, wody oceanu od twardej ziemi. Zwierzęta jeszcze nie rozumiały, że nareszcie istnieją, chodziły węsząc, przestraszone i pragnąc powrócić znów do snu wiecznego, skąd je nagle wyrwano. Nie rozróżniały się jeszcze, nie wiedziały kogo pożerać i komu dać się pożreć. Rośliny najprzeróżniejsze plotły się między sobą, rozwijały się i rosły w różne strony, nie wiedząc czy szukać światła czy cienia, suchości czy wilgoci. Pachniały mocno i tak upajająco, że same się między sobą zabijały. Pomruk zwierząt i poszum lasu nie dawały się rozróżnić od ciszy, tak wszystkie rzeczy były jeszcze ze sobą splecione.

Nie było prawie domów, oczywiste, wyłaniająca się natura napełniała sobą cały świat, a wśród niej mieszkali Pan Bóg i Aniołowie Najświętsi, którzy pomagali Panu w dokończeniu Świata, w nadaniu mu rzeczywistej formy, w wyłonieniu go z chaosu. Pracowali dużo, nie wiem ile dni czy nocy, nie dały się przecież jeszcze odróżnić, tak jak jeszcze nie odróżniały się godziny. Zmęczeni pracą wracali potem do swoich domków i odpoczywali, zjadając małą wieczerzę. Panna Najświętsza, najpierwsza stworzona przez Boga, jeszcze przed stworzeniem aniołów, doglądała ich dzieła z daleka i opiekowała się nimi. Wystarczała jej delikatna i cicha obecność, by wypełnić wszystko wokół światłem, szczęściem i miłością. Gdy wychodziła spacerować, to nie Ona tworzyła Świat, tylko Świat tworzył się dla Niej. Wychodziły z głębi ziemi uwięzione kwiaty, ptaszęta dobijały się, by wyjść ze swych jajek, ziemie chciały się wyłonić spod oceanu, by Ją widzieć, taka piękna była Matka Najświętsza. W Niej wszystko było, nazwana już była Matką przed poczęciem Syna, a nazwana zarazem Panną, Służebnicą Pańską i Królową Najświętszą. Doglądała wszystkiego i ani jeden kwiatuszek, ani najmniejszy ślimaczek nie uciekł przed Jej miłościwym spojrzeniem.

Tak miały się sprawy gdy pewnego razu, o godzinie zbliżonej do wieczornej, pojawiła się przed domem Archanioła Gabriela chuda i bosa dzieweczka. Jako że Archanioł zrazu jej nie dostrzegł, stała cicho, oparta o drewniany płot, wsłuchana i wpatrzona w pulsowanie świata. Gdy nareszcie ją spostrzegł, wykrzyknął zdumiony:

- Kim jesteś i skąd się tu wzięłaś? Pan Bóg przecież jeszcze nie stworzył małe dziewczynki.

Dziewczynka nic nie odpowiedziała, cóż bowiem mogła odpowiedzieć? Nie miała imienia, nie miała domu, nie miała rodziców jeszcze, bo się to działo w dniach poczęcia. Archanioł przestraszony poleciał zawołać Pana Boga, podczas gdy zgłodniała dziewczynka wyjadała resztki z anielskiego talerza.

- Kto cię stworzył? - zapytał ze złością Pan Bóg, i ponieważ nie odpowiadała, zrozumiał, że stworzyła się sama, że wyłoniła się z chaosu bez Jego planu.

- Gdzie spacerowałaś? - zapytał wtedy Pannę Świętą - Pewnie weszłaś pomiędzy małpy, do jakiegoś ich stada i uśmiechnęłaś się miłościwie do każdej?

- I owszem - odparła Matka Najświętsza. - I wtedy z małpicy wylęgła się ta dziewczynka, przywołana moją miłością. Jest jeszcze taka dzika! - I nachyliła się nad nię z czułością i pogłaskała jej długie paznokcie, jej twardą i brudną skórę.

Pan Bóg był wściekły.

- Teraz - powiedział - zepsuły się wszystkie moje plany. Człowiek stworzony w ten sposób jest dziki, samaś to powiedziała, i pozostanie dzikim aż po wszystkie dni, bo takim został stworzony. Gdybym Ja go stworzył, stworzyłbym nie dzikiego, lecz porządnego człowieka. A teraz...

Anioły płakały ubolewając nad nieszczęściem, zapominając, że człowiek choć dziki, sam się stworzył z miłości.

A Matka Najświętsza, aż po dziś dzień bardziej jest chwalona przez ród ludzki, niż sam jeden Pan Bóg Wszechpotężny.

Lima, listopad 1980

Opowiadanie Isabel Sabogal Dunin - Borkowskiej, wydane w lutym 1990 r w piśmie "Fantastyka"

De vuelta a mi ciudad (tres)

Lo alucinante de Lima no es tan sólo su tamaño, sino el hecho de que tantos mundos disímiles coincidan en un solo espacio geográfico.

Lecturas astrológicas (uno)

Desde hace algunos días, a partir de mi Revolución Solar el catorce de octubre, se me dio nuevamente por revisar mis libros de astrología. ¿Será por el Urano de la Revolución en conjunción con mi Ascendente natal? Me repasé "La técnica de las revoluciones solares" de Alexandre Volguine, libro que fotocopié hace algunos años gracias a la gentileza de Mario Rueda. "Astrología racional" de Adolfo Weiss, libro de más de ochocientas páginas, cuya fotocopia me trajo Mario Talavera de Arequipa al Cusco en el 2001. El "Tratado de astrología" de Alpherat, libro que me prestó para fotocopiar un señor cuyo nombre no recuerdo y que vive en la esquina de las calles Saphi y Conquista en Cusco. Y por último "Astrología, karma y transformación" de Stephen Arroyo, traducido del inglés al polaco, que me trajera mi hija Lucía al regresar de Polonia el año pasado. Recomiendo todos estos libros a los interesados en el tema astrológico, si bien sé que Volguine ha sido muy criticado por algunos autores, quienes consideran que da recetas demasiado rígidas para la interpretación de las Revoluciones Solares.
Cusco es un lugar precioso, pero donde es imposible acceder a este tipo de materiales en las librerías, de manera que uno está librado a la información sobre astrología a la que pueda acceder por internet, o tiene que buscarla a través de las amistades que manejan el tema. Es por eso que agradezco a todas las personas que me facilitaron estos materiales y me asesoraron en la elección de los mismos. En cuanto a las páginas web recomiendo www.astro.com de Liz Greene.

Lima, cinco de noviembre del 2007

Últimas lecturas literarias

Estos últimos días pude darme un tiempo para leer novelas sin parar, como en mis viejos tiempos. He leído pues "Cárceles del alma" del escritor húngaro Lajos Zilahy, cuya acción transcurre entre Budapest y Tobolsk en Siberia, antes y durante la Primera Guerra Mundial. Leí luego dos novelas de Maria Rodziewiczówna: "La madre" (Macierz) y "El polvo gris" (Szary proch), escritas en polaco arcaico y cuya acción transcurre en la Lituania de antes de la Primera Guerra Mundial. Y por último "La otra chica Bolena" (The other Boleyn girl) de Philippa Gregory, novela que supuestamente sirvió de base para la película del mismo nombre, si bien la versión cinematográfica es tan diferente que pareciera estar basada en otra novela. Hace un tiempo vi esa película y vi también la serie completa de "Los Tudor", serie de primera, producida por la televisión británica. Cuánto más profundizas en el estudio de la historia, tanto más coincides con Shakespeare, quien dijera a través de la boca de alguno de sus personajes, que la historia pareciera ser un cuento contado por un loco. No recuerdo la cita exacta, pero sí el sentido de la misma.